Wizyta Komisji Historycznej na Węgrzech
To ważne, byśmy jako Kościół byli wiarygodni – podkreślił bp Tamas Fabiny, zwierzchnik Diecezji Północnej Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła Węgier, w rozmowie z członkami Komisji Historycznej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Spotkanie odbyło się w Budapeszcie w ramach wizyty studyjnej.
Komisja Historyczna Kościoła w Polsce powołana została w celu zbadania zasobów archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej oraz archiwów wewnątrzkościelnych, dotyczących inwigilacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego przez organa bezpieczeństwa państwa. Podobną Komisję powołał także Kościół Węgier, a także inne ewangelickie Kościoły w krajach byłego bloku wschodniego.
Wizyta studyjna kościelnej Komisji Historycznej na Węgrzech odbyła się w dniach od 2 do 4 kwietnia br. Wzięli w niej udział jej członkowie: mec. Dawid Binemann-Zdanowicz, ks. Paweł Hause, dr Paweł Leszczyński, Danuta Szczypka i Marcin Gabryś oraz Anna Wrzesińska - sekretarz Komisji i ks. Wojciech Pracki.
W ramach wizyty członkowie polskiej Komisji zwiedzili Węgierskie Archiwum Historyczne – odpowiednik polskiego Instytutu Pamięci Narodowej. Węgierska Komisja Historyczna blisko współpracuje z Archiwum.
Głównym celem wizyty było spotkanie i wymiana dotychczasowych doświadczeń obu Komisji. W programie było również spotkanie z bp. Fabinym, który wspiera prace Komisji Historycznej swego Kościoła – Uważam, że powinno się prezentować informacje na temat zmagań z przeszłością także w ramach Światowej Federacji Luterańskiej - podkreślił biskup.
Zwierzchnik Diecezji Północnej przywołał też trudności związane z działalnością Komisji. Zaznaczył, że wiele dokumentów dotyczących współpracy duchownych węgierskich z komunistycznymi służbami bezpieczeństwa uległo zniszczeniu jeszcze w okresie socjalizmu oraz w latach 90-tych ubiegłego stulecia. W związku z tym w 2005 roku powołano Komisję Historyczną, na której czele stanęła historyk oraz cztery inne osoby – historycy, prawnik i duchowny.
Jej celem jest zbadanie zagadnień związanych ze współpracą duchownych i świeckich zasiadających we władzach Kościoła z dawnymi służbami bezpieczeństwa. Komisja węgierska skupia się na pracy naukowej i badawczej. W jej kompetencjach nie leży ocena moralna współpracy osób ze służbami bezpieczeństwa.
Szczególną rolę w Komisji węgierskiej pełni ks. András Csepregi. Jego zadaniem jest refleksja teologiczna i wzmocnienie sytuacji ofiar. Podkreśla on, że w jego doświadczeniu zbyt duży akcent jest kładziony na nawrócenie sprawcy, a w zbyt małym stopniu zostają dostrzeżone ofiary.
Komisja węgierska spotyka się z podobnymi wyzwaniami, jak jej polski odpowiednik. Wiele akt zostało zniszczonych, do wielu nie ma dostępu. Pomimo tego Węgrzy wydali trzy publikacje podsumowujące dotychczasową pracę. Pierwsza i trzecia (2010 i 2013) przedstawia rezultaty badań Komisji, opis metodologii badań, informację o pracach komisji. Publikacje przedstawiają m.in. dwie sylwetki biskupów. Książki nie podają nazwisk żyjących duchownych. Druga pozycja (2011), to materiały z konferencji poświęconej zagadnieniom komunistycznej przeszłości Kościoła węgierskiego.
Kościół Ewangelicko-Luterański na Węgrzech liczy blisko 210 tysięcy wiernych, co stanowi około 3% społeczeństwa. Kościół składa się z trzech diecezji, a najwyższą władzą jest Synod. Kościół jest bardzo aktywny na płaszczyźnie edukacyjnej kraju – prowadzi 37 szkół i przedszkoli dla ponad 7 tysięcy dzieci i młodzieży.